Co reguluje kodeks pracy?

Prawo pracy należy do gałęzi prawa cywilnego, jest jednak na tyle istotną dziedziną, że doczekało się własnego, odrębnego Kodeku – mowa oczywiście o Kodeksie pracy. Tak naprawdę KP nie jest jedyną ustawą, która odnosi się do spraw pracowniczych, jest jednak najważniejszą. Sprawdźmy więc co reguluje Kodeks pracy.

Prawo pracy

Prawo pracy, jak wskazuje na to sama nazwa, reguluje wszelkie stosunki prawne pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Warto w tym miejscu przypomnieć, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zatrudnienie w warunkach określonych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych powyżej. Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Na warunkach określonych w dziale dziewiątym pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.

Polskie prawo pracy jest rozlokowane w wielu różnych przepisach, najważniejsze zostały jednak zebrane w jednym akcie prawnym nazywanym Kodeksem pracy.

Czym jest Kodeks pracy?

Kodeks pracy możemy porównać do ustawy nadrzędnej w dziedzinie prawa pracy. Przepisy, które się w nim znajdują odnoszą się do podstawowych kwestii pojawiających się w relacjach wynikających ze stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, że ustawy szczególne mogą w określonych sytuacjach wyłączać przepisy Kodeksu pracy – stosujemy je wówczas z pierwszeństwem. Jeśli określone zdarzenie nie zostało uregulowane w ustawie szczególnej, dopiero wówczas możemy stosować regulacje zawarte w Kodeksie pracy. 

KP zawiera w sobie regulacje o charakterze ogólnym, mogą być one jednak doprecyzowane przez przepisy innych ustaw. Co ciekawe, Kodeks pracy pozwala na stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego, jeśli sam nie reguluje danej kwestii. W praktyce oznacza to, że przepisy prawa cywilnego mogą znaleźć odpowiednie zastosowanie także w stosunkach wynikających z prawa pracy. 

Kodeks pracy reguluje wyłącznie prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Nie obejmuje świadczenia pracy na innej podstawie niż stosunek pracy, chociażby status społeczny osób świadczących pracę był podobny do pracowniczego. Dotyczy to:

Wykonywanie pracy na podstawie umów prawa cywilnego dotyczy umów o świadczenie usług – umowy o dzieło, umowy zlecenia, a także umowy agencji.

Przepisy KP mają ponadto zastosowanie do innych podmiotów niż pracownicy i pracodawcy, np. do osób wykonujących pracę nakładczą. Z kolei art. 304 KP nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów KP z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy do osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a nawet w stosunku do osób niewykonujących pracy, tj. uczniów, studentów itp. Kodeks pracy nie ma natomiast zastosowania do administracyjnych relacji prawnych łączących funkcjonariuszy służb mundurowych (np. żołnierzy zawodowych, policjantów, funkcjonariuszy Służby Więziennej, Straży Granicznej, strażaków Państwowej Staży Pożarnej itd.) z zatrudniającymi ich organami administracji państwowej.

Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy KP stosuje się w zakresie tam nieuregulowanym. Od tej normy „kolizyjnej” należy odróżnić sytuację, gdy dane podmioty łączą dwa stosunki prawne. Mamy z nią do czynienia np. w przypadku członków zarządu spółek kapitałowych pozostających jednocześnie w stosunku pracy z daną spółką „na stanowisku” (rodzaj pracy) członka zarządu. W takim przypadku stosunek członkostwa w zarządzie spółki regulowany jest przepisami KSH, natomiast stosunek pracy jest regulowany przepisami KP. Członek zarządu/pracownik podlega zatem obu reżimom odpowiedzialności: cywilnemu z KSH oraz pracowniczemu z KP.

Pozostałe artykuły