Kodeks pracy przewiduje wiele różnych form rozwiązania stosunku pracy. Jedną z najbardziej dotkliwych jest tzw. zwolnienie dyscyplinarne, które pojawia się w związku z naruszeniem obowiązujących praw pracowniczych. Okazuje się, że takie zwolnienie może być zastosowane również względem pracodawcy, tzn. wtedy, gdy to on dopuszcza się poważnych naruszeń względem swojego podwładnego
Rozwiązanie umowy o pracę
Zgodnie z treścią art. 30 §1 Kodeksu pracy, umowa o pracę rozwiązuje się:
- na mocy porozumienia stron;
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);
- z upływem czasu, na który była zawarta.
Jak wynika z powyższego, rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia jest jedną z form zakończenia stosunku pracy. Dodajmy, że jest to forma najbardziej skrajna, ponieważ może pojawić się wyłącznie w uzasadnionych sytuacjach.
Dyscyplinarne zwolnienie z pracy
Dyscyplinarka oznacza natychmiastowe zakończenie zawartej umowy o pracę. Pracownik, który zostanie zwolniony bez zachowania okresu wypowiedzenia traci zatrudnienie z dnia na dzień, a okoliczności uzasadniające podjęcie takiej decyzji przez szefa zostają wpisane do jego świadectwa pracy.
Pracodawcy nie mogą jednak stosować takiego trybu rozwiązania umowy w całkowicie dowolny sposób. Kodeks pracy wskazuje bowiem na okoliczności uzasadniające zastosowanie zwolnienia dyscyplinarnego. Zgodnie z treścią art. 52 KP, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy. W razie zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania umowy zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.
Dyscyplinarka stosowana przez pracownika
Zwolnienie dyscyplinarne kojarzy się z reguły z natychmiastowym zwolnieniem pracownika z jego winy. Okazuje się, że zatrudniony może samodzielnie rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia także i z winy przełożonego. Mówimy wówczas, że dyscyplinarka została zastosowana względem pracodawcy. Jak stanowi art. 55 KP, pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.
Pracownik może rozwiązać umowę o pracę w omawianym trybie także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Skutki dyscyplinarnego zwolnienia z pracy
Zwolnienie w trybie natychmiastowym nie jest przyjemne i niesie ze sobą wiele poważnych konwencji. Po pierwsze, pracownik traci zatrudnienie z dnia na dzień, zaś przyczyna dyscyplinarki zostaje wpisana do jego świadectwa pracy (co utrudnia znalezienie nowego zatrudnienia). Po drugie, pracownik traci prawo do odprawy i nie przysługują mu dni wolne na poszukiwanie pracy. Po trzecie, zwolniona osoba nie ma prawa do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych (w przypadku, gdy będzie musiała zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy).
Warto w tym miejscu dodać, że dokonanie bezprawnego zwolnienia dyscyplinarnego pozwala pracownikowi kwestionować podjęcie takiej decyzji przez pracodawcę. W tej sytuacji może skierować sprawę do sądu pracy i żądań stwierdzenia nieważności zwolnienia bez zachowania okresu wypowiedzenia.
